Jan Kos neemt afscheid na carrière van 45 jaar in kaas

Tekst: Jeen Akkerman

Kaasbedrijf Vandersterre is een speler van formaat. Met een omzet van ruim boven de 200 miljoen euro per jaar is de onderneming kleiner dan Royal A-ware en Vergeer, maar groter dan alle andere bekende kaashuizen, zoals Westland. Bij datzelfde Westland startte Jan Kos in 1978 zijn kaascarrière. Hij klom daar op tot adjunct-directeur. Hogerop kon niet, maar dat wilde Jan wel. Hij stapte over naar Vandersterre in Bodegraven, waar participatie in de onderneming op termijn bespreekbaar was. Die termijn bleek korter dan verwacht, toen Piet van der Sterre in 1988 op 66-jarige leeftijd plotseling overleed.

Door drie gedeeld

Kos en twee collega’s hebben de toen nog vooral nationaal opererende kaashandel overgenomen. “Voor ons als jonge kerels een waagstuk”, herinnert Kos zich. Het pakte goed uit. Al na vijf jaar was een deel van de schuld bij de bank weggewerkt. De zaken liepen goed, zeker toen ook de weg voor afzet in Duitsland werd geplaveid door mede-vennoot Bert Klein. Met het samengaan van De Graaff kaas in Grootebroek werd een grote stap gezet. Een van de oorspronkelijke vennoten in Vandersterre stapte op. Een nieuwe aandeelhouder diende zich aan in de persoon van Frank de Graaff. Hij was eigenaar van De Graaff kaas in Grootebroek, waarmee Vandersterre samenging. Kos: “Sindsdien hebben we alles door drie gedeeld.”

Vandersterre is actief in alle marktsegmenten van de kaasafzet. In de ambulante handel op markten is de handelsonderneming verreweg de grootste speler met de concepten Holland Kaas Centrum, Daalder en Liefde & Ambacht (biologische kaas en boerenkaas). In totaal levert Vandersterre meer dan de helft van alle kaas die op de Nederlandse markten wordt verkocht. Dit marktsegment is in de loop der jaren sterk afgenomen. Was het in 1975 nog goed voor 25 procent van de kaasafzet in Nederland, in 2020 was dat gedaald tot 8,5 procent. Sinds de corona-epidemie heeft het segment zich sterk hersteld op basis van hernieuwde belangstelling voor ‘vers van het mes’ en persoonlijke bediening en advies.

Internet-aanbieders

Nog scherper was de daling in het segment kaasspeciaalzaken. Van 25 procent van de afzet in 1975, naar nog slechts 4,5 procent. Ook in dit segment zorgde corona voor een enorme opleving. Beide segmenten zijn door de jaren heen de dupe geworden van de snelle opmars van de supermarkten, die meer gemak bieden met hun totaalpakket. In de laatste jaren krijgen de supermarkten op hun beurt concurrentie van sterke internetaanbieders. Vandersterre heeft  met succes ingespeeld op deze ontwikkelingen. “Onze keuze is vanaf het begin geweest een zo breed mogelijk assortiment aan te bieden. Zo blijf je interessant voor alle partijen: of je nu foliekaas wilt of een hele bijzondere specialiteit uit Italië: wij hebben het in huis”. Vandersterre levert vandaag aan alle grote ketens in binnen- en buitenland en zet ook kaas af via online aanbieders. Het brede assortiment maakt Vandersterre ook in de foodservice en horeca-groothandel een populaire leverancier. “Voor traditionele kaas, maar ook voor dat bakje met plakjes biologische kaas dat een gemeentehuis in zijn koelkast wil.”

Samenwerking

Om steeds nieuwe specialiteiten te ontwikkelen, werkt Vandersterre samen met kaasproducenten; zowel industriële bedrijven als ambachtelijke kaasmakers. Kost noemt Jerseykaas als voorbeeld. Deze co-productie van Holland Jersey, Rouveen Kaasspecialiteiten en Vandersterre is een kaas met een bijzondere smaak, door het hoge vet- en eiwitgehalte van de Jersey-melk. Het product is ook duurzamer, omdat de Jerseys efficiënt producerende koeien zijn die met minder voer toe kunnen. De uitstoot van stikstof en fosfaat en de klimaatimpact zijn dus lager dan met melk van Holstein-koeien.
Ook het concept Kaasvennoten met zelfkazers en de recent bekendgemaakte samenwerking met Landgoed Mariënwaerdt passen in de genoemde filosofie van VanderSterre.

Duurzaamheid

Vandersterre werkt volop aan verduurzaming. “In de kaashandel lopen we daarmee voorop. We zijn ervan overtuigd dat dit noodzakelijk is voor de planeet en het biedt kansen om ons meer te onderscheiden in de markt.” En dan moet je ook durven te investeren, weet Jan Kos. Zo werd de locatie van het in 2017 overgenomen Grozette in Woerden volledig herbouwd, conform de hoogste duurzaamheidseis, de zogenoemde BREEAM-certificering. De investering in hogere bouwkosten zal zeker vruchten afwerpen in de markt, verwacht Kos.

Nieuwe generatie

Hoe dat precies in zijn werk zal gaan, maakt Kos niet meer mee als CEO van Vandersterre. Hij is in die rol per 1 januari 2024 gestopt en komend voorjaar stop hij ook als voorzitter van Gemzu. Het is onderdeel van de overdracht aan de volgende generatie in de drie betrokken families. Jans zoon Henk Jan Kos (33) en zoon Jeroen (31) van Bert Klein vormen vanaf 2024 samen met Frank de Graaff de concerndirectie. De Graaffs zoon Bart Jan is 27 en operationeel al aan warmdraaien. Van de zeven kinderen van de families zijn er zes actief in het bedrijf. Tessa de Graaff in Grootebroek, Laura Kos in Bodegraven en Meerkerk. Rutger Klein is sinds 1 september 2023 exportmanager.

Gevraagd naar zijn grootste succes in de afgelopen 45 jaar, is Jan Kos even stil. Dat gebeurt niet vaak in een gesprek met hem. Na even nadenken zegt hij: “Dat ik altijd met iedereen met wie ik zaken deed, met een glimlach ‘tot ziens’ heb kunnen zeggen.”