Voedingsrichtlijn met minder zuivel valt slecht in Duitsland

Tekst Bert Westenbrink

Het Gesellschaft für Ernährung (DGE) benadrukt dat gezonde voeding en milieubewustzijn hand in hand moeten gaan. Daarom moet het dieet van de Duitser zowel gezondheidsbevorderend als ecologisch duurzaam zijn. “Als we gezond willen eten en tegelijkertijd het milieu willen beschermen, moeten we ons voedingspatroon nú veranderen”, aldus voorzitter Bernhard Watzl van DGE bij de presentatie.

Dus tellen de uitstoot van broeikasgassen en het grond- en watergebruik bij de productie van gewassen, vlees en zuivel nu ook mee. De dienst heeft een wiskundig optimalisatiemodel gebruikt om tot de voedingsrichtlijn te komen.

Gevolg is een verschuiving naar een plantaardig dieet. Enkele specifieke aanbevelingen zijn: niet meer dan 300 gram vlees en vleeswaren per week, beperking van zuivel tot twee porties per dag (in plaats van drie), één ei per week en elke dag 1,5 liter water. Verder ligt de nadruk op plantaardig: 125 gram peulvruchten (erwten, bonen, linzen) per week en vooral veel groenten en fruit, bij voorkeur vijf porties per dag van elk 110 gram. De aanpak van de organisatie is in lijn met de aanbevelingen van de Duitse Raad voor Ethiek, die heeft opgeroepen om de lasten van klimaatbescherming zo eerlijk mogelijk over de samenleving te verdelen. Die oproep klinkt door in de richtlijn van DGE.

Niet iedereen is daar blij mee in Duitsland. In de media zijn koppen veelzeggend: ‘Driekwart veganistisch’ (Business Insider), ‘Slechts één worst per maand voor iedereen’ (Bild) en ‘Eet meer linzen!’ (Frankfurter Allgemeine Zeitung). Artsen zijn kritisch. Zo schrijft de Duitse Vereniging voor Obesitaspreventie en Therapie (DAPM) in een verklaring dat het eten van 300 gram graanproducten per dag ‘niet alleen nutteloos, maar zelfs gevaarlijk is voor de gezondheid’ voor de tientallen miljoenen mensen met obesitas of diabetes in Duitsland. “De hoeveelheid van 300 gram graanproducten heeft het bloedsuikereffect van het equivalent van ongeveer 50 theelepels suiker.”

Klimaatbescherming voorrang

De DAPM heeft ook weinig goeds te zeggen over de andere aanbevelingen. De verminderde aanbeveling voor zuivelproducten heeft ’geen wetenschappelijke basis’. Ook de voorziening van kinderen en ouderen met voldoende eiwitten, aminozuren en sporenelementen uit dierlijke voedingsmiddelen is niet langer gegarandeerd. “De aanbevolen beperking van de consumptie van eieren is al tientallen jaren achterhaald”, vervolgt het rapport. De conclusie van de medische experts: klimaatbescherming krijgt soms voorrang op de gezondheidsbehoeften van de bevolking.

De kritische reacties op de nieuwe voedingsrichtlijn zijn niet verwonderlijk. Duitsland is een land van vleeseters. Volgens het Bundesamt für Landwirtschaft und Ernährung aten de Duitsers in 2022 gemiddeld 52 kilo vlees per hoofd van de bevolking. Dat is 1.000 gram per week, ruim drie keer meer dan in de nieuwe richtlijn wordt aanbevolen.

Calciumkloof

Ook de aanbeveling om minder zuivel te consumeren zullen weinig Duitsers leuk vinden, schrijft het Milch Industrie Verband, de koepel van de Duitse melk- en zuivelindustrie, in een reactie op de DGE-richtlijn en met name de aanbeveling om de dagelijkse consumptie van zuivelproducten met een derde terug te brengen. “Om de dagelijkse calciumkloof te dichten, zouden in de toekomst aanzienlijk grotere hoeveelheden groene groenten moeten worden geconsumeerd. Dit is misschien mogelijk met wiskundige modellen. In werkelijkheid slagen mensen er echter al nauwelijks in om de DGE-aanbevelingen, zoals ‘vijf porties fruit en groenten per dag’, uit te voeren”, schrijft MIV.

De zuivelkoepel stelt dat de consument nog altijd zelf bepaalt hoeveel kaas, yoghurt of melk er in de toekomst op tafel komt. En met reden, aldus MIV. “Melk en zuivelproducten zijn en blijven een uitstekende bron van voedingsstoffen en leveren van nature waardevolle eiwitten, calcium, jodium, vitamine D en vitamine B12.”

Zoals de MIV benadrukt dat de consument zelf de regie houdt over zijn voedingspatroon, laat het federale ministerie van Landbouw weten dat het om aanbevelingen gaat voor gezonde volwassenen tussen 18 en 65 jaar. “Afwijken van de door de DGE aanbevolen hoeveelheden voedsel brengt niet automatisch gezondheidsnadelen met zich mee.”

De suggestie daarmee dat de nieuwe voedingsrichtlijn vooral vrijblijvend is, is niet juist. De Duitse regering laat de voedingsadviezen van DGE wel degelijk doorklinken in beleid. Zo moeten de kwaliteitsnormen van de DGE voor ‘gemeenschappelijke catering’, waaronder kinderdagverblijven, scholen en kantines vallen, tegen 2030 verplicht worden ingevoerd, schrijft de Frankfurter Allgemeine Zeitung.

Gezondheidsraad

Het beleid om in te zetten op een gezonder en milieuvriendelijker dieet speelt ook in andere landen. Voedingswetenschapper Jaap Seidell, verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, laat desgevraagd weten: “Ik denk dat het verstandig is als bij voedingsadviezen naast gezondheidseffecten ook gekeken wordt naar impact op natuur en milieu. Effecten van voedselproductie, transport en verwerking op de humane gezondheid zijn ook relevant. De Gezondheidsraad is al begonnen met de richtlijnen goede voeding waarin deze aspecten worden meegenomen. Net als in Denemarken en Noorwegen ook gedaan is.”

Ook het Nederlandse Voedingscentrum kijkt naar het belang van natuur en milieu, blijkt uit een reactie: “Onze huidige leefwijze vraagt meer dan de aarde kan bieden. We overschrijden momenteel zes van de negen ecologische grenzen. Ons voedselsysteem heeft hierin een groot aandeel en kan daarmee ook een groot deel van de oplossing zijn.” Het centrum verwijst naar een eind vorig jaar verschenen rapport van de Gezondheidsraad over de eiwittransitie. “Daar komt uit dat een verdere verschuiving van dierlijk naar meer plantaardig eiwit, naar een verhouding van 40/60, beter is voor de gezondheid van mens en planeet.”

De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum adviseert twee tot drie porties zuivel per dag voor volwassenen. Dat is een aanscherping van de richtlijnen goede voeding (Gezondheidsraad) van ‘enkele porties zuivel per dag’, stelt het centrum. Dat adviseert daarbij vanuit het oogpunt van duurzaamheid om de aanbevolen porties zuivel te eten (voor gezondheidswinst) en niet meer te consumeren dan dat (vanwege de impact op het klimaat). “Het Duitse zuiveladvies van twee porties zuivel per dag valt dus ook binnen onze marge van adviezen voor een gezond en duurzaam voedingspatroon.”

Op basis van het Duitse DGE-rapport en andere (verwachte) onderzoeken, nieuwe concrete data die beschikbaar zijn en gaan komen, bekijkt het Voedingscentrum de optimalisatie van de richtlijnen in de Schijf van Vijf, laat het centrum weten.