Biest: consument toont steeds meer belangstelling

De eerste melkgift van de pas afgekalfde koe is belangrijk voor het pasgeboren kalf om voldoende antistoffen binnen te krijgen. Meer dan eens produceren koeien na afkalven veel meer, kwalitatief hoogwaardige biest dan het kalf kan opdrinken. Veehouders bewaren als veiligheidsmarge vaak wel enige liters in hun eigen vriezer, maar ook dan blijft er nog over. 

Sinds kort halen twee bedrijven bij in totaal achthonderd Nederlandse melkveehouders de overtollige biest op. Zij hebben markten aangeboord waarin het zeer hoogwaardige zuivelproduct een andere bestemming krijgt. Sportdranken, handcrèmes, cosmetica, tandpasta: allemaal producten waarin biestpoeder steeds vaker een belangrijke rol speelt. 

Biest tot poeder verwerkt

Koen van de Pasch startte ruim twee jaar geleden in Son en Breugel samen met zijn vader het bedrijf BioNatIn. Als enigen in Nederland openden zij ook een eigen fabriekslocatie waar de biest verwerkt wordt tot poeder om vervolgens wereldwijd te worden vermarkt. “Inmiddels halen we jaarlijks zo’n 100.000 kilo biest op bij ruim driehonderd melkveehouders in Brabant, Limburg, Gelderland en Zeeland. Om logistieke redenen houden we nu nog deze straal aan. Er zit duidelijk groei in de vraag, dus wellicht breiden we wel uit naar het noorden om biest in te zamelen.”

De ingezamelde biest wordt gepasteuriseerd en ontvet om daarna in poedervorm te worden verhandeld. “Nederland heeft niet echt de cultuur om biest op waarde te schatten”, stelt Van de Pasch. “In Nieuw-Zeeland en Azië roemen ze de gezondheidskenmerken van dit unieke en schaarse zuivelproduct. Toch begint het in Nederland ook te groeien. Onze poeder gaat voor ongeveer de helft de grens over. Wist je bijvoorbeeld dat het ook in Zendium tandpasta wordt verwerkt?”

BioNatIn betaalt melkveehouders € 1,50 per kilo biest. Daarvoor moet de biest van goede kwaliteit zijn en geen vuil of bloedsporen bevatten. “In het begin moesten we soms boeren nog wel er even op wijzen dat bijvoorbeeld bloedsporen echt niet kan. Die biest keuren wij af. Maar dat leerproces zijn we nu wel door, onze leveranciers weten wat wij wel en niet willen. Ze krijgen transparante emmers om in een vriezer te bewaren. Ongeveer één keer in de vier weken komt een medewerker van ons langs om de voorraad af te halen.”

Uitbetalen op brixwaarde

Een ander bedrijf dat in Nederland op grotere schaal biest verzamelt en verhandelt is Vitomega Colostrum. Dit bedrijf opereerde al meerdere jaren in deze markt toen het in 2018 failliet ging. De familie Van den Boomen uit Deurne zag echter voldoende perspectief en nam de boedel over. “Wij zijn vanaf onze start al groeiende”, vertelt Jeroen van den Boomen, een van de huidige eigenaren. “Inmiddels halen we de biest op bij vijfhonderd melkveehouders vanuit zo’n beetje alle delen van het land. Het gaat dan om 150.000 kilo op jaarbasis. Daar zit nog veel rek in.” 

Dat de familie Van den Boomen Vitomega in 2018 overnam en in de biesthandel verder ging, is niet louter toeval. In Weert runden zij toen reeds het bedrijf Joosten young animal nutrition dat gespecialiseerde jongdiervoeders produceert en verkoopt. Ongeveer de helft van het huidige aanbod biestpoeder gaat dan ook richting diervoederproducten, de andere helft naar humane consumptie. 

Vitomega laat de ingezamelde biest verpoederen door een Duits bedrijf. “Door onze ervaring in Weert weten wij hoe hoog de investeringen zijn in een eigen productielocatie. En ons Duitse partner is hier perfect op ingericht.”

Melkveehouders die aan Vitomega biest leveren, krijgen betaald op basis van de brixwaarde. Daarin wordt de kwaliteit van biest uitgedrukt. Die waarde moet minimaal 17 zijn. Bij 17 brix ligt de vergoeding op € 1,39 per kilo. Bij 20 brix is dat € 1,64 en bij 29 brix krijgt de melkveehouder € 2,37 per kilo biest vergoed. “Gemiddeld ligt de vergoeding op € 1,60 die de melkveehouders krijgen uitgekeerd”, aldus Van den Boomen. Daarvoor moet de biest ook vrij zijn van antibiotica en hooguit minimaal bloedresten bevatten. “Er is ons veel te doen om zo’n goed mogelijke kwaliteit. Hoe beter die is, hoe beter wij het poeder weer kunnen vermarkten. Momenteel doet een stagiair daarom voor ons ook onderzoek naar de invloed van bedrijfsfactoren zoals droogstandrantsoenen en koerassen op de kwaliteit van de biest. De uitkomsten hebben we nog niet, maar deze zijn nuttig voor ons én voor de melkveehouders die ons weer beleveren.”

Verkoop aan huis

Voor biestpoeder zijn dus allerhande markten, maar voor vloeibare biest ook. Veel mensen vinden het lekker of zoeken er specifiek naar in verband met het zeer gezonde image dat biest heeft. Wetenschappelijk is voor de verschillende gezondheidsclaims nog maar weinig bewijs, maar vooral vanuit de homeopathie en alternatieve geneeskunde wordt vaak naar biest gewezen als een interessant en waardevol product. 

Gert Jan Esveld uit Nijkerk verkoopt vanuit zijn vriezer jaarlijks ruim 300 kilo biest van het bedrijf dat hij met zijn broer runt, aangevuld met biest van het bedrijf van de buurman. “Een groot deel van mijn klanten zijn mensen met een Hindoe-achtergrond of Surinamers. De mensen die het kopen, komen vooral uit de Randstad. Ik vraag € 3 per kilo, maar omdat het aantal kilo’s zo laag is, is het puur voor de lol en niet om echt serieus aan te verdienen. Ik heb ook geen ambitie om verder te groeien.”

Die groeiambitie had ook Hanny de Rooij uit Wadenooijen niet. Ook zij verkocht tot een halfjaar geleden zo’n 250 kilo biest per jaar, afkomstig van de 175 melkkoeien van het bedrijf dat zij runt met haar man Hielke. “De hoeveelheid was altijd de limiterende factor, want er was veel belangstelling – van mensen met een migratieachtergrond, maar ook bijvoorbeeld van mensen die herstellende waren van kanker. Zij krijgen biest geadviseerd door diëtisten of andere voedingsexperts.”

COKZ

Sinds een halfjaar is De Rooij echter opeens noodgedwongen gestopt met de bescheiden biestverkoop. “Na een controle gerelateerd aan onze rauwe melktapinstallatie, kregen we van het COKZ (Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden in de Zuivel – red.) te horen dat we de biest niet verpakt mochten bewaren en verkopen. Ingevroren in de vriezer bewaren was uit den boze. Dat zou betekenen dat ik bij elke keer dat we een paar kilo biest overhebben, klanten moet bellen die het vervolgens direct moeten afhalen. Dat is praktisch onwerkbaar waardoor we gestopt zijn. Ik vind het zonde en de klanten ook. Nog wekelijks krijg ik telefoontjes, maar het mag niet meer. Voor het geld maakt het niets uit, met zulke lage hoeveelheden stelde dat immers niet veel voor. Het is erg spijtig dat we mensen niet meer blij kunnen maken met zo’n mooi product.”

Het COKZ laat in een reactie weten dat biest voor verkoop inderdaad gelijkgesteld wordt aan de eisen waaraan rauwe melk moet voldoen. De wettelijke bepalingen voor de directe verkoop van rauwe melk en dus ook colostrum aan de consument, staan in het Warenwetbesluit Hygiëne van Levensmiddelen. Daarin staat dat het alleen rechtstreeks vanaf de boerderij en niet voorverpakt aan de consument mag worden verkocht. 

Biest voor beauty

 Carin Rietjens runt samen met haar man een melkveebedrijf en activiteitenboerderij ‘het Hobbyschuurtje’ in het Limburgse Haler. Zij leveren de biest die ze te veel hebben aan Vitomega. Vervolgens koopt Rietjens een nog grotere hoeveelheid biestpoeder terug van hetzelfde bedrijf. Dit laat ze namelijk verwerken in verschillende cosmeticaproducten voor een mooie en vooral gezonde huid. Die producten verkoopt Rietjens in een webshop én gebruikt ze op haar activiteitenboerderij bij de workshops ‘Beauty with Biest’. Bij deze workshop nemen deelnemers een kijkje in de stal bij de koeien en kalveren; krijgen een ‘boerensmoothie’ met biest erin verwerkt te drinken om vervolgens colostrum gezichtsschrub, gezichtscrème, bodymilk en handcrème uit te proberen.  

“Biest is een ontzettend gezond en rijk product”, vertelt Rietjens over haar overtuiging en passie. “Er zit echter ook veel kwaliteitsverschil in. Voor onze kalveren meten wij de biestkwaliteit altijd al. Die moet minimaal 21 brix zijn. Darmproblemen bij jonge dieren worden vaak veroorzaakt door minder goede biestkwaliteit. Ook mensen met darmproblemen zijn vaak gebaat bij biest. Net zoals het helpt tegen huidproblemen als eczeem, psoriasis en acné.”

Rietjens startte de verkoop van producten met biestpoeder pas een jaar geleden. In de webshop, maar ook voor de workshops, merkt zij een groeiende belangstelling. “Vanwege de coronacrisis lagen de workshops natuurlijk stil, maar online trekt de verkoop verder aan. Biest is geen medicijn, maar een sterke ondersteuning van de gezondheid. Dat horen we keer op keer terug van onze klanten. Ik noem het daarom vaak het vloeibare goud.”

Dit artikel is verschenen in ZuivelZicht 8 2020. Nog geen abonnee? Klik HIER en profiteer het eerste jaar van maar liefst 25% korting.