‘Diergezondheid is nu een intrinsieke waarde van melk’

Het gebruik van antibiotica is een typisch voorbeeld. In Noordwest-Europa zijn er volop voorstanders te vinden van een stringentere regelgeving. In andere delen van de wereld is bemoeienis met het medicijngebruik op de boerderij juist taboe. Hoe kunnen bedrijven en overheden dan toch met elkaar in gesprek blijven? Door het eens te zijn over de onderliggende feiten en de stand van zaken in de wetenschap. 

Daarvoor zorgt de internationale zuivelorganisatie IDF (International Dairy Federation), via een groot aantal Standing Committees, die worden aangestuurd door de wetenschappelijke programmacommissie (SPCC). De Nederlander Henk Hogeveen is tijdens de laatste ledenvergadering verkozen tot lid van de SPCC. Daarmee vervult hij een sleutelpositie in de organisatie. Hogeveen is hoogleraar Animal Health Management aan Wageningen University and Research (leerstoelgroep Bedrijfseconomie) en was al geruime tijd lid van het Standing Committee Animal Health & Welfare.

Scheidslijn in diergezondheid

Betrokkenheid bij het gezondheidsmanagement op boerderijnniveau is relatief nieuw binnen IDF-verband, vertelt hij. “Vroeger was er een duidelijke scheidslijn. De zuivelindustrie beschouwde diergezondheid als een aangelegenheid voor de veehouder. De zuivel stelde alleen kaders voor melkkwaliteit, zoönosen of voor uitbraken van dierziekten die de aanvoer van melk kunnen bedreigen.”

De eerste uitzondering hierop was mastitis. Via het celgetal is mastitis gerelateerd aan de kwaliteit van melk. “Voor het uitwerken van richtlijnen rondom mastitis werd binnen de IDF de Expert Group of Experts on Mastitis (A2) opgericht. In de jaren zeventig werd de techniek ontwikkeld die een goede routinematige celgetalbepaling mogelijk maakte. De industrie zag mogelijkheden voor de kwaliteit van de zuivel. De IDF group A2 legde de basis voor internationale standaarden. Het celgetal is nu een algemeen geaccepteerd kenmerk voor de uitbetaling van melk en zelfs vastgelegd in Europese wetgeving.”

Kentering

De ‘bemoeienis’ van IDF met celgetal en uiergezondheid bleek een kentering. Hogeveen: “Het besef van melkkwaliteit verandert. We hebben heel lang uitsluitend naar de nutriëntensamenstelling en meetbare verontreinigingen gekeken. De nadruk lag op het voorkomen van voedselveiligheidsrisico’s. Nu geldt steeds meer: gezonde melk komt van gezonde koeien.”

In de jaren negentig veranderde de mastitiscommissie in een breder georiënteerd Standing Committee on Animal Health & Welfare. Via dit orgaan ondersteunt het IDF aangesloten landen met ‘position papers’ over uiteenlopende onderwerpen op het gebied van gezondheid en welzijn.

Over het IDF

De internationale zuivelorganisatie IDF telt momenteel 32 leden en elf geassocieerde leden en vertegenwoordigt daarmee circa 85 procent van de mondiale (koe)melkproductie. De organisatie houdt zich bezig met precompetitieve zaken rond productie en handel van zuivel. De Nederlander Harrie van den Bijgaart zit in de Board of Directors. In Standing Committees brengt de organisatie position papers uit over actuele vraagstukken. Het Science and Programme Coordination Committee bepaalt de agenda. Namens Nederland is Henk Hogeveen lid van het SPCC en het Standing Committee on Animal Health & Welfare.

Hoe gaat dat in z’n werk? Het begint met het agenderen van een onderwerp. Dat gebeurt zowel van onderop (vanuit de Standing Committees) als van bovenaf (vanuit de SPCC). Bij de besluitvorming speelt het SPCC een sleutelrol. Als een issue speelt op verschillende plekken in de wereld, zet het SPCC het Standing Committee aan het werk. Dat brengt op zijn beurt een groep experts bij elkaar. Dat zijn deskundigen uit verschillende landen, veelal een mix van specialisten uit de zuivelindustrie, de primaire sector en de wetenschap. Zij brengen actuele en relevante wetenschappelijke publicaties in kaart en inventariseren de verschillende opinies. Dat publiceren ze, bijvoorbeeld in een IDF Bulletin. Deze papers hebben veel gezag in de zuivelwereld, stelt de Wageningse wetenschapper. “De internationale, brede samenstelling van de groep experts garandeert een weloverwogen paper. Daardoor krijgt het statuur.”

Voor de vertaling naar de praktijk verschijnt er een factsheet van één of twee pagina’s en – meer recent – worden er webinars georganiseerd.

Koe-kalfcontact

Gevraagd naar actuele voorbeelden van thema’s noemt hij hittestress onder melkkoeien en het gebruik van sensoren om productiegebonden aandoeningen op te sporen. Recent is nog een advies verschenen over het gebruik van sensoren voor het management van mastitis. 

Ook potentieel gevoelige onderwerpen komen aan bod. Bijvoorbeeld het contact tussen koe en kalf na de geboorte, dat in een aantal landen ter discussie wordt gesteld door maatschappelijke organisaties. De experts van het Standing Committee benaderen een dergelijk onderwerp zo objectief mogelijk. “We stellen ons de vraag wat is goed kalvermanagement en wat is er in wetenschappelijk onderzoek bekend over de gevolgen voor het welzijn van de koe en van het kalf? We brengen in dit dossier de kennis over koe-kalfcontact en maatschappelijke vragen bij elkaar. We zullen niet snel stellen dat je het kalf prima kunt weghalen of dat het juist bij de koe moet blijven. Daarvoor ontbreekt de consensus.”

Een ander voorbeeld van een gevoelig onderwerp is het gebruik van hormonen om de vruchtbaarheid van melkkoeien te ondersteunen. “Op basis van wetenschappelijk onderzoek zou je kunnen stellen dat er geen gevolgen zijn voor de veiligheid van de consument. Toch zijn we er in Nederland terughoudend mee.”

Geen eenduidig advies

Als het gaat om meten en gebruik van techniek kan de IDF met een eenduidig advies komen. Als het gaat over het niveau van dierenwelzijn of dierziektes ligt dat een stuk lastiger. Heeft een studie dan wel zin? Hogeveen vindt van wel. “Een paper van het Standing Committee is juist dan waardevol, omdat we alle relevante wetenschappelijke inzichten op een rijtje hebben, zodat we in de sector in elk geval over hetzelfde praten.” 

In de dossiers over diergezondheid en welzijn nemen Nederland en een aantal andere landen in (Noordwest-)Europa vaak een vergelijkbaar standpunt in. “In de afgelopen decennia zijn de gezondheid en het welzijn van dieren onderdeel geworden van de melkkwaliteit. Diergezondheid is een intrinsieke waarde van melk geworden”, zegt de Wageningense hoogleraar. “Je ziet dat terug in premies die melkveehouders ontvangen voor weidemelk of PlanetProof.”

Hij ziet een wereldwijde verschuiving van opvattingen, alleen het tempo verschilt. “Ook in een land als de Verenigde Staten gebeurt het. Daar kan het snel gaan als de grote afnemers eisen stellen. Die zeggen gewoon: als jij niet meedoet zijn er voor jou tien anderen. En in China wordt aandacht voor gezondheid en dierenwelzijn geassocieerd met premiumkwaliteit.”

Onafhankelijk 

Kan Hogeveen als Nederlander in de SPCC of het Standing Committee invloed uitoefenen op standpunten van de IDF? “Nee en dat wil ik ook niet. Ik moet als wetenschapper onafhankelijk en objectief kunnen opereren. Alle experts in de organisatie worden benoemd op basis van hun deskundigheid. Zodra je namens je eigen achterban spreekt, word je een belangenbehartiger. Dan verlies je autoriteit. Je kunt wel onderwerpen agenderen die belangrijk zijn voor de zuivel in jouw land.” 

Dit artikel is verschenen in ZuivelZicht 1 2021. Nog geen abonnee? Klik HIER en profiteer het eerste jaar van maar liefst 25% korting.