Uitdagingen zuivelketen vragen om nieuwe technologische oplossingen

Volgens manager Kees de Koning van de Dairy Campus zullen de onderzoeksbehoeften in 2030 door de consument worden bepaald. Hij was een van de sprekers op het najaarscongres van het Genootschap, afgelopen maand bij het onderzoekscentrum in Leeuwarden. “Wat zijn de behoeften op het gebied van de voeding uit menselijk oogpunt bekeken, hoe zal het voedselpatroon er dan uitzien? En welke technologieën zijn er nodig en van welke technologieën kan dan gebruik worden gemaakt? Programmaonderdelen zouden dan kunnen zijn: optimale melksamenstelling en aangepaste samenstelling van de melk. Ook wordt gedacht aan het toevoegen van meerwaarde aan de melk tijdens het verwerken en het voldoen aan ecologische en economische voorwaarden om te mogen produceren.”

Milieu-impact zuivelketen 

“Slimme en innovatieve oplossingen in de zuivelketen zijn nodig om de toenemende wereldbevolking van voldoende waardevolle voedingsstoffen te voorzien zonder dat dit ten koste gaat van onze planeet”, zegt Jeroen Heck, senior scientist bij FrieslandCampina. Het gaat over het op duurzame wijze voeden van de mensheid met zuivelproducten en de wijze waarop een gemiddeld Nederlands melkveebedrijf daaraan kan bijdragen. De milieu-impact van de bedrijfsvoering moet minimaal zijn. Het gaat om veel factoren. FrieslandCampina ontwikkelde voor haar leden een app waarmee de veehouders kunnen uitrekenen wat het duurzaamheidseffect is van een te nemen maatregel. De berekende duurzaamheidseffecten hebben betrekking op belangrijke bedrijfsfactoren, met name de koe, de kosten, de omgeving, stikstofuitstoot en de melk. “Een effect kan gelijktijdig voor een bepaalde factor positief zijn en voor een andere negatief. Kijkt men naar rood zeewier dan mag dat als positief – remmend dus – voor de methaanproductie worden gezien, maar helaas werkt het in de melk negatief in op vitamine B12”, aldus Heck. 

ElkeMelk

Een masterclass ‘Stad en Platteland’ inspireerde twee jaar geleden Matthijs Baan, melkveehouder in Molenaars­graaf, om de melk van zijn koeien op een nieuwe wijze bij de consument te brengen. Hij ontwikkelde in samenwerking met Top, DeLaval en Albert Heijn een werkwijze om de melk van iedere koe apart te verwerken en gelabeld met de naam van de koe en de voedingswaarden op het etiket via de supermarkt aan de consument aan te bieden. Binnen tien minuten na het melken met de robot is de melk gepasteuriseerd en verpakt. De melk wordt tijdens het melken inline onderzocht op celgetal. De pasteurisator werkt op variabele snelheid. Op het bedrijf wordt volgens de Hygiënecode voor de Boerderijzuivelbereiding gewerkt, Qlip doet regelmatig tests en de consumenten van de melk mailen herhaaldelijk hun feedback. De marketing loopt vooral via de social media en influencers. Ook de website wordt vaak geraadpleegd via de QR-code. Baan hoopt dat in de toekomst twintig melkveehouders ElkeMelk gaan produceren en dat er wereldwijd honderd van dergelijke systemen zullen ontstaan.

Dit artikel is verschenen in ZuivelZicht 11 2021.
Nog geen abonnee? Klik HIER en profiteer
het eerste jaar van maar liefst 25% korting.

Melkstromen scheiden 

Twee gescheiden melkstromen in een zuivelfabriek is een actuele ontwikkeling, vertelt Jan Andries van der Veen, technisch consultant werkzaam bij Strukton Worksphere Industrie. Aan de basis hiervan liggen de verschillende wensen van de consument, die resulteren in concepten als On the way to PlanetProof of Vlog (‘Ohne Gentechnik’). De productieautomatisering houdt bij welke melksoort zich waar bevindt en borgt dat de melksoort te allen tijde traceerbaar is. Voor iedere processtap checkt het systeem of deze stap mag worden genomen; zo niet, dan wordt de actie geblokkeerd. Hiervoor wordt een zogenoemd Meerdere Melkstromen Systeem geïntegreerd in de PLC. Directe aanpassingen in de installaties zijn niet nodig. Er kan niet parallel kan worden geproduceerd. 

Data melktechniek 

Volgens Johan Knol, salesspecialist bij GEA, heeft de automatisering bij het melken geleid tot een hogere kwaliteit melk. Hij schrijft dit toe aan het uitschakelen van de menselijke inbreng waardoor er geen fouten gemaakt worden. “Automatisering geeft de mogelijkheid om veel gegevens te verzamelen en te analyseren voor verbetering in het melkproces en in het voeren en houden van de koeien.” Knol schat dat bij gebruik van de juiste data de levensduur van een koe gemiddeld met een halve lactatieperiode kan worden verlengd. 

Verschillende bedrijven maken al gebruik van een dubbel leidingensysteem. Op basis van de analysegegevens kan gericht actie worden ondernomen om de dieren zo nodig te behandelen bij mastitis, droog zetten en insemineren. “Ook kan melk in meerdere stromen worden gescheiden op basis van bepaalde data, bijvoorbeeld wanneer er bloed in de melk zit.” Knol verwacht dat de technologische ontwikkelingen, gestimuleerd door de groei van de wereldbevolking en de groei van de omvang van de bedrijven, zullen doorgaan. Hij verwacht ook dat er groei zal zijn naar preventiemanagement, groei naar grotere bedrijven zal de noodzaak om minder fouten te maken, doen toenemen. 

De Fryske uit unieke melk
De Fryske kaas wordt geproduceerd van de melk van vier Friese melkveebedrijven die hun bedrijfsvoering duurzaam hebben ingericht en daarbij het voortbestaan van de grutto tot doel hebben. De keten is kort. De Fryske is een natuurinclusieve koploper. Dat houdt in dat 20 procent van het bedrijfsoppervlak van een boerenbedrijf broedgebied is. De kaas werd bekroond met een prijs bij de World Cheese Awards. De melk wordt via Friesland Campina opgehaald en in Rouveen verwerkt tot wielen van 12 kilo en euroblokken, gerijpt in een natuurpakhuis van Remijn, en verkocht in Friese winkels en bij Albert Heijn.