Vlaanderen zoekt naar ‘Healthy Water for Happy Cows’

Door een sterk toenemend tekort aan dieper gelegen grondwater voor de landbouw en de melkveehouderijen is er in België behoefte aan alternatieve waterbronnen. “In bepaalde regio’s in West-Vlaanderen worden enkel nog beperkte vergunningen voor oppompen van diep grondwater verstrekt vanwege de kwetsbaarheid (uitdroging, maar ook het risico van verzilting, red.) van deze diepe waterlaag”, zegt An Cools, projectleider van het Healthy Water for Happy Cows-project, en onderzoeker bij het landbouwpraktijkonderzoekscentrum Inagro in Rumbeke Beitem. “Water dat uit dieper gelegen waterlagen komt, wordt heel traag aangevuld en dit kan tientallen jaren of zelfs nog veel langer duren. De alternatieve bronnen, oppervlakte- en ondiep grondwater worden snel aangevuld door de normale neerslag.” 

Cruciaal is de hoge microbiële kwaliteit van het drink- en het reinigingswater voor het melkveebedrijf. Cools: “Leidingwater is een eerste optie, maar is duur.” Ook hebben niet alle melkveebedrijven toegang tot leidingwater. 

Chemische behandeling

Een tweede optie is volgens haar chemische waterbehandeling (met name peroxide- of chloorverbindingen, red.), maar de vraag is wat de impact daarvan is op de cruciale micro-organismen die in de pensmaag het gras fermenteren tot de voedingstoffen (vetten, eiwitten, lactose en andere nutriënten, red.) in de melk. De meningen van melkveehouders en dierenartsen zijn verdeeld en er leven heel wat vragen in de praktijk.

 Volgens Cools zou de pens onvoldoende capaciteit hebben om bij slechte waterkwaliteit een optimale werking te garanderen. “Mogelijk is geen behandeling en dus bacteriologisch verontreinigd drinkwater schadelijker dan een chemische waterbehandeling. Hier komt volgens de projectleider nog bij dat hoogproductieve koeien gevoeliger zijn voor de verstoring van de pensflora. “Een mogelijke risico is de pathogene bacterie Clostridium perfringes die gezondheidsproblemen kan veroorzaken.” Kortom, diverse vragen die antwoord vragen! 

Healthy Water for Happy Cows

Binnen de varkens- en pluimveehouderij is het chemisch ontsmetten van water met succes ingeburgerd, vervolgt de projectleider. “Een koe is echter geen varken of kip.” Om die reden beslisten vorig jaar vijf melkveehouders en drie waterbehandelingsfirma’s, CID Lines, HQ-Line, en Pro-Argo, om een zogenoemde Operationele Groep op te richten, samen met Inagro en de Hooibeekhoeve en met steun van Vlaanderen en Europa. In een operationele groep zoeken land- en tuinbouwers en onderzoekers samen naar innovatieve oplossingen voor actuele problemen in de praktijk. Het tweejarig project loopt tot eind januari 2023. De onderzoekers bekijken het effect van chemische drinkwaterontsmetting op de penswerking en de prestaties van koeien. Ook proberen ze zoveel mogelijk informatie te vergaren.

Watergebruik melkveehouderijen
Melkveehouderijen gebruiken, volgens de Vlaamse overheid, ongeveer 15 procent van het totale
watergebruik in de Vlaamse land- en tuinbouw. Vooral grondwater en leidingwater worden gebruikt
en in mindere mate regenwater. Oppervlaktewater vindt amper hun weg naar het melkveebedrijf
omwille van wisselende bacteriologische kwaliteit en de noodzaak om te zuiveren en te ontsmetten.
Ongeveer 69 procent van het totale waterverbruik is drinkwater voor het vee, 29 procent
(vooral grondwater, in bepaalde regio’s uit diepere lagen) wordt gebruikt voor de reiniging en
spoeling van de melkinstallatie en de koeltank en 2 procent gaat naar de reiniging van (melk)stallen
en landbouwmachines. Voor drinkwater van het vee en zeker als reinigingswater voor stallen en
machines wordt ook hemelwater gebruikt. 

“Nog tot de zomer kunnen melkveehouders een korte enquête invullen over hun watergebruik op hun bedrijf, welke waterbronnen voor het rundvee, al dan niet ontsmetten van het water, ervaringen hiermee, waarom ze zijn gestart of gestopt”, vat Cools samen. “Tot half mei reageerden ruim 150 melkveehouders en ook verschillende vleesvee- en geitenhouders. De meesten gebruiken geen waterbehandeling, een aantal zetten wel in op waterbehandeling, waarvan de meeste zonder problemen.” Deze resultaten worden gebundeld en verder in het project gecommuniceerd naar de sector. 

In vitro/vivo

Na de zomer start het in vitro-onderzoek in samenwerking met professor Veerle Fievez van de vakgroep Dierwetenschappen en waterecologie van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van UGent. In een labo-opstelling zal op pensvloeistof van koeien onderzoek gebeuren naar de impact van verschillende ontsmettingsmiddelen in verschillende concentraties op de pensflora. “Dit gebeurt indirect door het profiel van de vluchtige vetzuren te analyseren dat de pensflora produceert”, legt Cools uit. “Als het vetzuurprofiel is veranderd, is dit een indicatie dat de samenstelling van de pensflora veranderd is. Het effectief kwantificeren van de micro-organismen is tijdrovend en kostbaar.” 

Een logische volgende stap is in vivo-onderzoek op de Hooibeekhoeve in Geel, het praktijk- en voorlichtingscentrum voor melkveehouderij, voedergewassen en plattelandsontwikkeling in de provincie Antwerpen. Projectingenieur Els Stevens legt uit dat parallel testen gedaan kunnen worden met twee groepen koeien, een groep krijgt behandeld water en een groep krijgt niet-behandeld water te drinken. “Onze boerderij heeft twee gescheiden waterleidingsystemen.” 

Ontsmetten van drinkwater

Binnen het onderzoek zullen uitsluitend professionele waterontsmettingsmiddelen met de gepaste registratie gebruikt worden die zijn toegestaan voor gebruik op het melkveebedrijf, verwijzen de twee onderzoekers naar de biocidewetgeving op nationaal niveau in België of Europees niveau Verordening (528/2012, ook wel Biocidal Products Regulation (BPR) genoemd). Afrondend laten Cools en Stevens nog weten dat melkveehouders die overwegen hun drinkwater uit te gaan ontsmetten zich bewust moeten zijn dat biofilms (een laag micro-organismen omgeven door zelfgeproduceerd slijm vastgehecht, red.) in de waterleidingen los kunnen komen bij het opstarten van een behandeling en zo in eerste instantie een toename van kiemen in het water kan optreden. Het is dan ook van het grootste belang de waterleidingen eerst goed te reinigen en te spoelen voor de koeien het eerst chemisch behandeld drinkwater krijgen. 

Dit artikel is verschenen in ZuivelZicht 6 2021. Nog geen abonnee? Klik HIER en profiteer het eerste jaar van maar liefst 25% korting.