Rotterdam vergaapt zich aan de Floating Farm

Twee gehelmde snorfietsers rijden over de Marconistraat – man en vrouw. Links van hen ligt de Merwehaven, de fruithaven van Rotterdam. Het is een dag zoals elke dag. Totdat de man inhoudt en tegen de vrouw zegt: ”Kijk nou eens, koeien.” Het tweetal stopt en kijkt met verbazing naar de drijvende stal aan de kade. “Nou ja zeg”, zegt de vrouw. “Koeien!”

De Floating Farm in de Merwehaven van Rotterdam is een bezienswaardigheid geworden. In de citymarketing van de stad wordt ze al aangeprezen als speciale attractie. Rondvaartboten hebben de drijvende boerderij opgenomen in de route, media uit de hele wereld melden zich om te berichten over het novum van drijvende voedselproductie in het hart van een grote stad. En gewone Rotterdammers vergapen zich aan de 32 MRIJ-koeien in de haven.

Ze zijn in mei gekomen, afkomstig van een bedrijf in Brabant. De melkveehouder, die bij gebrek aan opvolging zijn bedrijf beëindigt, nam eerst een kijkje in de drijvende stal. Afstand doen is al een hele stap, maar je koeien toevertrouwen aan een bedrijf op water, dat vraagt om inspectie ter plaatse – de dieren moeten het wel goed hebben. 

De koeien, waarvan het aantal nog toeneemt tot veertig, staan op de bovenste van drie etages. Ze worden gemolken door een robot van Lely. Bedrijfsleider Albert Boersen wil nog niets vertellen over de melkproductie. Die koeien staan nog maar een paar weken in hun nieuwe omgeving, zegt hij. “Dan gaat de productie sowieso al omlaag.” Daar komt bij dat ze moeten wennen aan de melkrobot en aan een stal die onderhevig is aan eb en vloed met een hoogteverschil van 2 meter, en bij extreem weer in beweging is.

De Floating Farm is zelfvoorzienend. De energie wordt geleverd door een drijvend zonnepark in de vorm van een melkfles. De zonnepanelen, ook een innovatief project, liggen naast de Floating Farm. Het regenwater wordt opgevangen op het dak en daarna gezuiverd. De mest wordt gescheiden, waarvan de dikke fractie wordt gedroogd en hergebruikt als strooisel voor de ligplaatsen van de koeien. Uit de dunne fractie worden mineralen gehaald die worden afgevoerd voor bemesting van tuinen en parken in de stad.

Voer uit de stad

Het aanvankelijke idee om met ledverlichting in de onderste etage van de Floating Farm zelf gras te produceren, is na een testperiode vrij snel losgelaten, vertelt Minke van Wingerden van het project. Nu krijgen de koeien een rantsoen van bierbostel, zemelen, aardappelschraapsel en gras van sportvelden en golfbanen. Dit wordt aangevuld met hooi van percelen in Midden-Delfland die Floating Farm huurt van Natuurmonumenten. De zwarte balen staan opgesteld aan de rand van het weideperceel van een kwart hectare, waar de koeien over enige van tijd vrij kunnen lopen.

Al het voer komt uit de stad. Bierbostel wordt geleverd door een brouwerij, het aardappelschraapsel komt van een chipsfabrikant en de zemelen van een molen. Zo verwerken de koeien reststromen uit de stad tot gezonde zuivel, een eyeopener voor veel Rotterdammers. “Een WUR-student heeft uitgerekend dat er wel 1.500 koeien kunnen worden gevoed met de reststromen uit de stad”, vertelt Van Wingerden.

Ook gras uit de Kuip, de voetbaltempel van Feyenoord, wordt gevoerd aan de koeien in de Merwehaven. Van Winger-den: “Toen we onze eerste flessen melk verkochten, kwamen hier een paar Feyenoord-supporters om eens ‘effe te kijken waar hun gras bleef’. Dat is mooi, hè. Dan weet je waar je het voor doet.”

Educatie

Want het concept van de Floating Farm richt zich ook op bewustwording en educatie. Het is nadrukkelijk de bedoeling de stedelingen weer inzicht te geven in de voedselproductie. Dat is de reden dat de Floating Farm transparant is en ook toegankelijk wordt voor het publiek dat rond kan kijken en op de eerste etage zuivel kan kopen die op het bedrijf wordt geproduceerd van de melk van de MRIJ-koeien. Dat is vooralsnog rauwe en gepasteuriseerde melk en yoghurt, die ook in de filialen van supermarkt Lidl verkocht zullen gaan worden. 

De verkoop op de Floating Farm is inmiddels begonnen. En de eerste open dagen zijn geweest. Het waren leerzame momenten, vertelt Van Wingerden. Met veel volk in huis komen kinderziektes aan het licht, zoals de routeaanduiding en de panelen met informatie, die een professionele make-over moeten krijgen. 

Extreme reacties

En wat ook bleek: een stad die kennismaakt met een drijvende boerderij is divers en extreem in zijn reacties en commentaar. Naast verbazing, verwondering en enthousiasme is er ook kritiek. De Floating Farm krijgt – ondanks zijn innovatieve en duurzame, circulaire concept – ook verklaarde tegenstanders van koeien op stal aan de kade. Ze uiten hun afkeer. “Ik ben al uitgemaakt voor dierenbeul”, vertelt Boersen. “Maar die mensen blijven meestal buiten het hek.”  

En daarmee verdiepen ze zich niet in het concept dat een bijdrage levert aan de circulaire stad en door zijn nieuwe invulling van de voedselproductie – dagvers produceren ín de stad met reststromen úít de stad – een antwoord is op veel maatschappelijke trends als groeiende wereldbevolking, uitdijende steden en milieuvervuilend transport naar en in de stad, zo langzamerhand een logistieke nachtmerrie. 

De grote belangstelling voor de Floating Farm is een bewijs van de verbinding met de stad, zegt Van Wingerden. Een ontwikkeling die zal worden versterkt als het gebied rond de Merwehaven langzaam verandert in een woon-werkgebied. Die transitie krijgt de komende tien tot vijftien jaar haar beslag. En in die tijd zal de voedselproductie in de Merwehaven worden verbreed, want er liggen plannen voor een drijvende kippenboerderij en een drijvende kas voor de verticale teelt van groenten en kruiden.  

‘s-Hertogenbosch en Singapore

Het floating foodsysteem in de haven van Rotterdam trekt ook belangstelling van andere steden. Zo verricht de gemeente ’s-Hertogenbosch, aldus de Floating Farm, een haalbaarheidsstudie om het concept in de Brabantse hoofdstad te introduceren. 

Aan de andere kant van de wereld is er in Singapore belangstelling. De waterrijke stadstaat in Zuidoost-Azië wil de eigen voedselproductie omhoog brengen, vertelt Minke van Wingerden. “Dat is nu nog 5 procent.” Een duurzaam voedselproductiesysteem op water dat meteen een antwoord is op de stijgende zeespiegel, lijkt het ideale concept voor de miljoenenstad. 

De initiatiefnemers van de Floating Farm kunnen in de gesprekken met de bestuurders van de Aziatische stad de stal in Rotterdam nu aanvoeren als het drijvende bewijs.

Dit artikel is verschenen in ZuivelZicht 7 2019. Nog geen abonnee? Klik HIER.