In april 2023 zijn de grenswaarden voor perchloraat aangescherpt. In juni 2025 verloopt de termijn voor de tijdelijke grenswaarden van chloraat in voedingsmiddelen, waarbij de huidige norm voor chloraat in melk van 0,1 mg/kg uiteindelijk naar 0,01 mg/kg moet gaan. Jaco Dorenbos van In2Food vertelt dat uit onderzoek is gebleken dat in Ierland door maatregelen de waarden van chloraat en perchloraat in melk en melkproducten zijn gedaald. Dit geeft aan dat lagere waarden in zuivelproducten haalbaar zijn.
Door Yves De Groote
Doordat niet alleen chloraat (ClO3) en perchloraat (ClO4), maar ook andere endocriene stoffen die aanwezig zijn in voedingsmiddelen (zoals nitraat en thiocyanaat) invloed hebben op de werking van de schildklier, is het risico van deze stoffen mogelijk groter dan eerder gedacht.
"Het totale risico van deze endocriene stoffen, die de werking van de schildklier beïnvloeden, wordt wereldwijd verder onderzocht. Chloraat en perchloraat zijn stoffen die de absorptie van jodium in de schildklier belemmeren. Jodium is een essentieel mineraal dat nodig is voor de aanmaak van schildklierhormonen, die onder andere de stofwisseling, groei en ontwikkeling van het zenuwstelsel reguleren. Een tekort aan jodium kan leiden tot een vergrote schildklier, een verminderde schildklierfunctie, vertraagde groei en bij baby's en kinderen tot verminderde intelligentie."
“Daarom zijn de grenswaarden aangescherpt en worden verdere aanscherpingen verwacht", verduidelijkt Jaco Dorenbos, productmanager Chemie bij In2Food. Hij verwijst naar de Verordening (EU) 2020/749 van 4 juni 2020 en Verordening (EU) 2023/915 van 25 april 2023.
Als Centrale Aankoop FNZ kocht In2Food (een merk van Synerlogic) sinds 1905 de grond- en hulpstoffen in voor de gehele zuivelindustrie. Vandaag de dag is In2Food leverancier van ingrediënten, technische hulpstoffen, reinigings-en desinfectiemiddelen en kaascoating.
Van nature in het milieu
Chloraat en perchloraat komen van nature voor door bijvoorbeeld blikseminslag of vulkaanuitbarstingen, evenals door menselijke activiteiten zoals het gebruik van meststoffen, pesticiden, bleekmiddelen, ontsmettingsmiddelen, vuurwerk en vliegtuigbrandstoffen. Voedingsproducenten moeten zich bewust zijn dat deze stoffen via grondwater, oppervlaktewater, bodem en lucht in de voedselketen kunnen terechtkomen, zoals in melk en drinkwater. Bovendien stapelen de hoeveelheden zich op, omdat ze niet gemakkelijk afbreken.
Babymelkpoeder
Voor baby’s kan zuigelingenvoeding zoals melkpoeder met residuen van chloraat en perchloraat mogelijk de enige voedingsbron zijn, aldus de productmanager. Vanwege de relatief lagere lichaamsmassa kunnen zuigelingen via de voeding worden blootgesteld aan hogere doses verontreinigende stoffen dan volwassenen. De zuigelingen worden blootgesteld aan deze stoffen tijdens kritieke stadia van hun ontwikkeling en zijn minder goed in staat om schadelijke stoffen effectief te verwerken. Uit onderzoek is gebleken dat ook jonge kinderen met een licht tot matig jodiumtekort hetzelfde risico lopen. “Om deze reden is het essentieel om de inname van chloraat en perchloraat zoveel mogelijk te beperken, een standpunt dat wordt ondersteund door steeds strengere wet- en regelgeving”, weet Dorenbos.
Het is belangrijk te kijken in welke stappen in het productieproces van voedingsmiddelen de schakels in de keten invloed hebben op het gehalte van chloraat en perchloraat. “Gras, veevoeding en nog andere grondstoffen bevatten chloraat en perchloraat en zijn niet direct te beïnvloeden”, merkt Dorenbos op.
Ierland als voorbeeld
Ierland is een goed voorbeeld van een land dat gericht kijkt naar die componenten waarop wel invloed kan worden uitgeoefend. “Sinds januari 2021 is een verbod van kracht op het gebruik van chloorhoudende reinigings-en desinfectiemiddelen op boerderijen en zuivelfabrieken om de gehaltes van chloraat en perchloraat in zuivelproducten te verlagen”, deelt de Productmanager Chemie bij In2Food.
"Daarnaast worden nu technische hulpstoffen en additieven met een laag chloraat- en perchloraatgehalte toegepast. Residuen van chloraat en perchloraat zijn nog steeds aanwezig in voedingsmiddelen, maar de niveaus zijn aanzienlijk lager dan de momenteel vastgestelde normen”, weet Dorenbos.
Grondig onderzoek en analyses
Er werd na grondig onderzoek vastgesteld dat chloraat de zuivelproductie- en verwerkingsketen binnenkomt via: natuurlijke grondstoffen, technische hulpstoffen en additieven, chloorhoudende reinigings- en desinfectiemiddelen en het gebruik van gechloreerd water.
Dit is essentieel omdat Ierland aan internationale klanten binnen en buiten Europa levert, die eisen dat de gehaltes binnen de gestelde waarden blijven. Door de juiste stoffen te gebruiken, kan de vorming van chloraat en perchloraat worden beperkt.
Daarnaast kunnen alternatieve reinigings- en desinfectiemethoden helpen de ophoping van deze stoffen te voorkomen, zonder concessies te doen aan hygiëne en voedselveiligheid. “Dit is niet alleen essentieel voor het naleven van de nieuwe grenswaarden, maar ook om voorbereid te zijn op de verdere aanscherping van grenswaarden chloraat en perchloraat”, aldus Dorenbos.
Reinigingsproces
Hoewel er na het reinigings-en desinfectieproces met water gespoeld wordt, beïnvloedt deze stap de stapelwaarden. “Loog bevat door het productieproces chloraat en perchloraat. Door een laag percentage loog (1-2%) te gebruiken en goed te spoelen, wordt het risico op opbouw beperkt”, aldus Dorenbos. “Bij desinfectie kunnen producten zonder natriumhypochloriet of chloordioxide worden gebruikt zoals perazijnzuur en waterstofperoxide, wat de chloraat- en perchloraatgehalten in voeding vermindert. Voor technische hulpstoffen en additieven die direct aan voedingsmiddelen worden toegevoegd, waardoor ze een grotere bijdrage leveren aan de stapelwaarde, kunnen producten met laag/ultra laag chloraat en perchloraat zoals natronloog of kaliloog ingezet worden. Het is mogelijk om een mengsel van deze producten op maat samen te stellen, afgestemd op de specifieke wensen van de klant. Deze producten zijn ontwikkeld om aan de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen te voldoen en zijn geschikt voor toepassingen waar minimale chloraatresiduen essentieel zijn.
Chloraat en percholoraat
Perchloraat is vooral aangetroffen in groenten en fruit, thee en zuigelingenvoeding. Het komt voor in het milieu door gebruik van pesticiden. Aanvankelijk waren er weinig data bekend over perchloraat. In 2013 bleek echter dat perchloraat toch meer voorkomt in levensmiddelen dan gedacht. In Europees verband werd afgesproken om perchloraat op grote schaal te gaan monitoren. Aan EFSA (de Europese Autoriteit voor de Veiligheid van de Voedselketen) werd een advies gevraagd over de mogelijke gevolgen voor de volksgezondheid.
Chloraat is aangetroffen in het hele voedselassortiment en lijkt voornamelijk afkomstig te zijn van het schoonmaakproces. Perchloraat is over het algemeen schadelijker voor de gezondheid dan chloraat. Chloraat en perchloraat zijn beide anorganische verbindingen Het verschil zit in de samenstelling van de moleculen. Chloraat bevat één chlooratoom en drie zuurstofatomen, terwijl perchloraat uit één chlooratoom en vier zuurstofatomen bestaat.
Risico’s voor de gezondheid
De gezondheidsrisico's van chloraat en perchloraat hangen af van de hoeveelheid en de duur van de blootstelling, de jodiuminname en de gevoeligheid van de persoon. Chloraat en perchloraat kunnen negatieve effecten hebben op personen die een hogere behoefte aan jodium en/of een lagere jodiuminname hebben. Dit omvat zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, zuigelingen, baby's, peuters, kinderen, ouderen, mensen met een schildklieraandoening, mensen met een jodiumtekort, vegetariërs en veganisten. Voor deze groepen is het noodzakelijk om voldoende jodiumrijke voedingsmiddelen te consumeren, zoals zeevis, zeewier, eieren, zuivelproducten en gejodeerd zout.
Foto: Jaco Dorenbos verwacht een verdere aanscherping omdat in Ierland de waarden van chloraat en perchloraat door maatregelen in melk en melkproducten zijn gedaald. Foto-copyright: In2Food
Bron: ZuivelZicht 5 2025