Het assortiment Nederlandse geitenzuivel in de supermarkt is divers geworden. Naast de bekende witte halfharde kaas, kan de consument tegenwoordig kiezen uit een breed aanbod aan zachte kaasjes, yoghurt en andere dagverse zuivel. En dat is nog maar een deel van de ontwikkeling. “De sector groeit met 5 procent per jaar”, constateert voorzitter Nico Verduin van de Nederlandse GeitenZuivel Organisatie (NGZO). “Dat komt niet alleen door de belangstelling van de Nederlandse consument. Ook internationaal groeit de belangstelling, onder andere voor babyvoeding. Nederlandse zuivel staat internationaal heel hoog aangeschreven, daar profiteren we van.”

Duurzaamheidsagenda

De groeiende belangstelling voor de producten van de sector gaat gepaard met interesse voor de productieomstandigheden op geitenbedrijven. Logisch, vindt Verduin. “De belangstelling voor geiten past in de brede trend waarin de maatschappij kritisch kijkt naar de veehouderij. Wij moeten vooruitlopen op de issues die morgen en overmorgen spelen.”

De geitenzuivelketen doet dat met een eigen duurzaamheidsstrategie. De primaire sector en de zuivelverwerkers trekken daarin samen op. De vakgroep Melkgeitenhouderij van LTO Nederland en de NGZO werken samen in het Platform Melkgeitenhouderij, dat in 2015 de Uitvoeringsagenda Duurzame GeitenZuivel Keten vaststelde. Deze agenda is de basis voor het duurzaamheidsprogramma dat sinds april van dit jaar operationeel is, vertelt programmaleider Karin van der Toorn. “De uitvoeringsagenda is superbreed. We kunnen niet alles tegelijk oppakken. Daarom zijn we begonnen met het stellen van prioriteiten. De drie thema’s waarmee we beginnen zijn: Energie & Klimaat, Diergezondheid & Welzijn, Imago & Markt.”

Duurzaamheidsprogramma

Deze thema’s zijn verwerkt in zeven praktische onderwerpen: een energiescan, een welzijnsmonitor, een zoönosekeurmerk, levensduur, antibioticagebruik, zelf bokjes afmesten en een actieve bijdrage aan het vergroten van de transparantie van de sector. Geitenhouders kunnen op elk van deze onderdelen punten verdienen.

Van der Toorn: “We hebben een systeem opgezet waarmee het gemakkelijk te beoordelen is hoe een geitenhouder scoort op de verschillende onderdelen ten opzichte van het sectorgemiddelde en waaraan eventueel een beloningssystematiek gehangen kan worden.”

Het jaar 2018 geldt nog als een overgangsperiode. In deze beginfase levert een inspanning al punten op, bijvoorbeeld het invullen van de energiescan. Vanaf volgend jaar gaat ook de prestatie meetellen in de waardering. Vanaf 2019 bepaalt ook de uitkomst van de scan het aantal punten.

Beloningssysteem

Het uitgewerkte systeem is een basisprogramma voor de hele sector. Zuivel-ondernemingen en inzamelaars van geitenmelk hebben wel de vrijheid in de manier waarop ze het puntenwaarderingssysteem toepassen en hoe ze dit verwerken in hun beloningssysteem. “Het is aan de bedrijven zelf op welke manier ze hiermee inspelen op thema’s die voor hen relevant zijn”, stelt Verduin. “Elke zuivelverwerker kan hierin zijn eigen accenten plaatsen. Voor een producent van dagverse zuivel of streekproducten is bijvoorbeeld dierenwelzijn en transparantie heel belangrijk, voor een babyvoedingsfabrikant staat gezondheid mogelijk op de eerste plaats.”

Doefase

Met de start van het duurzaamheidsprogramma is ruim twee jaar van discussies en voorbereidingen afgesloten, zegt Verduin. “Het project zit nu in de doefase. We moeten er samen aan trekken om invulling te geven aan de Duurzame GeitenZuivel Keten.”

De NGZO-voorzitter prijst zich gelukkig met de mate waarin de sector georganiseerd is. “De NGZO vertegenwoordigt 98 procent van de markt. We hebben heel weinig freeriders. Collectief opereren is heel erg belangrijk voor de motivatie.”

Voor een breed gedragen start is bij de inrichting van het systeem veel aandacht besteed aan de praktische toepasbaarheid. Verduin: “We hebben steeds voor ogen gehouden: verduurzaming moet geld opleveren, alleen dan maak je meters.”

Van der Toorn voegt toe: “We hebben de onderwerpen gekozen op basis van potentieel rendement voor de geitenhouder. Energiebesparing bijvoorbeeld vraagt investeringen, maar levert ook concreet voordeel op. Dat geldt ook voor vermindering van het antibioticagebruik of het verlengen van de levensduur van de dieren.”

Systeem is dynamisch

Het systeem is dynamisch. Jaarlijks worden de onderwerpen op basis van de actualiteit opnieuw beoordeeld. Daardoor kunnen er onderdelen afvallen, er kunnen ook nieuwe onderwerpen bijkomen. “Je hebt te maken met veel onzekerheden”, vertelt Verduin. “Als je aan zo’n traject begint, weet je niet waar je uitkomt. Neem alleen al de afgelopen anderhalf jaar: door het klimaatakkoord van Parijs is het thema klimaat & energie veel groter geworden dan twee jaar geleden.”

Die kaders zijn heel divers, constateert de voorzitter. “We hebben te maken met de grote wereldwijde trends die te maken hebben met internationale handel, voedsel en gezondheid. Aan de andere kant van het spectrum heb je als geitenhouder te maken met de ruimte die je krijgt in je omgeving – van de gemeente en van je buren.”

Professionaliseren

“Onze sector groeit en bedrijven professionaliseren in een hoog tempo”, stelt Van der Toorn. “Verduurzamen hoort bij die ontwikkeling. Ten eerste omdat we dat zelf willen, maar ook omdat de maatschappij dat van ons vraagt. Bovendien zien we kansen in de markt.”

Verduin vult aan: “Er liggen mogelijkheden voor groei, in binnen- en buitenland. We zien heel interessante marktsegmenten, maar daar wordt wel nadrukkelijk gevraagd naar productieomstandigheden. We kunnen groeien, maar dat moet wel binnen een aantal kaders.

Meer bekendheid door ‘Ontdek de Geit’

Onder de naam ‘Ontdek de Geit’ start Duurzame Geitenzuivelketen een initiatief om de bekendheid en transparantie van de sector te vergroten en het sectorimago te versterken. Het doel is aan consumenten en burgers te laten zien dat de geitensector een innovatieve, eigenzinnige en sympathieke sector is die openstaat voor dialoog met de maatschappij.

Het initiatief omvat een website met informatie over de geit, de mensen in de geitenzuivelketen en de producten. Ook social media worden ingezet. Verder wil de sector open dagen stimuleren en de dialoog aangaan met ngo’s, opinieleiders, journalisten en de politiek.

Dit artikel is verschenen in ZuivelZicht 7 2018. Meer vaknieuws over de Nederlandse en Belgische zuivelindustrie? Klik HIER voor een abonnement op ZuivelZicht!